JOHNNY DEPP: MÜNZEVİNİN RENKLİ FENERİ

Sweeney Tood, Karayip Korsanları gibi nice yapımlarda başrol oynayan dünyaca ünlü aktör Johnny Depp bugünlerde bambaşka bir yönüyle yaşamlarımıza dokunuyor. Kendi tasarımları olan Tarot kartlarıyla İngiliz Galeri Castle Fine Art’ta sanat dünyası ile buluşan Depp Aşıklar, İmparator, İmparatoriçe ve Güç kartlarına ilişkin özgün yorumlarıyla destenin en anlamlı kartlarında biri olan Ermiş’in izinden gidiyor.

Depp, Castle Fine Art için söz konusu Tarot serisine dek üç adet koleksiyon üretmiş: bunlar Bob Dylan, Elizabeth Taylor, Bob Marley ve River Phoenix gibi iyi tanıdığı ikonik sanatçıları içeren “Friends & Heroes” serisi, koleksiyonculara yalnızca 13 gün boyunca sunulan “Five” isimli otoportresi, Depp'in The Bunnyman motifini temsil eden ve dört parçadan oluşan “Bunnyman Genesis” serisi.

Depp’in yakın zamanda desenlerini paylaştığı Tarot serisi ise bir bakıma Tarot’un ikonografisinden esinlenerek ortaya çıkmış. Sanatçının yaşamına, ilişkilerine ve kariyerine dek uzanan anlatıları içeren kartlar dışavurumcu ve soyut bir yaklaşımla işlenmiş. Böylece Depp kendi destesini tasarlayan Sürrealist sanatçı Salvador Dalí ve Meksikalı ressam Leonora Carrington’ı takip ederek gündelik yaşamlarımıza Tarot’un kadim ve esrarlı geleneğinden süzerek damıttığı izler bırakmış.

Depp uzun yıllardır Tarot’a meraklı ve destelerde sembollerle vucüt bulan sanata hayran ve hevesli bir aktör. Bu nedenle Tarot’un evreninden yararlanarak baskı ve farklı teknikleri kullandığı küçük ancak muhteşem bir seri yaratmış. İmparator, İmparatoriçe, Güç ve Aşıklar kartlarını referans alarak ortaya çıkardığı eserler bizlere hem Tarot’un uçsuz bucaksız sembolizmi hem de Depp’in yaşamı hakkında bilgiler sunar. Bununla birlikte sanatçı tasarımları ile Tarot okuyucularına yeni bir yorumlama alanı önerir, böylece bizleri bu dört önemli kartı yeniden değerlendirmeye davet eder.  

İmparator

Klasik deste olan Raider-Waite destesinde dünyevi babayı temsil eden 4 numaralı İmparator kartı taş bir tahta oturmuş kuvvetli ve olgun bir kral imgesi sunar. Taştan yapılmış bu heybetli taht bize imparatorun yerinin sağlamlığını ve kurduğu güçlü düzeni anlatır. Sağ elinde altın bir asa, sol elinde ise altından küremsi bir nesne tutan, kırmızı ve bordo renklerin ağırlıklı olduğu bir kıyafet taşıyan, zırhlı çizmeleriyle aynı zamanda bir savaşçı olduğunu anladığımız imparator figürü değerli taşlarla süslenmiş altın tacıyla makamında yüzünü bizlere dönerek oturur. Tahtın hem kolçaklarının başında hem de üst köşelerinde iki adet koç başı yer alır. Kart başlı başına güç ve asalet sembolleriyle bezenmiştir.

İmparator kartı baba, ata, dünya işleri, otorite, hiyerarşi, devlet, kurulu düzen gibi olguları ve hükmetme ve öncü olma eylemlerini aktarır. Depp’in imparator kartında ise yüzü kısmen dönük bir kral portresi yer alır. Başında altın bir tacı vardır. Ancak bu kral yüz detaylarından yoksundur. Bembeyaz yüzünde yalnızca yanaklarındaki kırmızı allık lekeleri ve yine kırmızı ile boyanmış dudakları izlenir. Klasik destede yer alan heybetli imparatorun aksine kırmızı arka planında zamandan ve mekândan bağımsız hem hüküm sahibi hem de yüzsüz bir kral izlenir. Depp 17. yüzyıl Fransız hükümdarından esinlenerek yaptığı kendi İmparator kartındaki krala güvenilmemesi gerektiğini, bembeyaz suratındaki kırmızı lekelerin onun güçlü kibrini gösterdiğini belirtir. Bu eser aynı zamanda sanatçının 2023 yapımı olan Jeanne du Barry filminden de izler taşır. Sanatçının İmparator kartında ne yapacağı muğlak olan, güçlü bir düzeni olmayan, meşruluğu sorgulanabilir sessiz bir otorite gözlemlenir. Bir bakıma Depp İmparator’un varlığına saygı duyar, rolünü ve temsil ettiklerini bizlerle paylaşır, ancak sanatıyla böylesi güçlü bir figürün zayıflıklarına da işaret eder. İmparatorunu egemenliği ile, kibri ile, yorgunluğu ile, kaygıları ile, kısaca tüm artı ve eksileri ile sunmayı tercih eder. Depp'in İmparatoru, güçlü eşinin güvenilir anaç varlığına hayranlık duyuyormuşçasına İmparatoriçenin yanına yerleştirilmiştir.

İmparatoriçe

Klasik destede 3 numaralı kart olan İmparatoriçe bereketi, doğurganlığı, estetiği, zenginliği ve doğayı sembollerle oldukça açık bir şekilde temsil eder. İmparatoriçe arkasında yemyeşil ağaçların yer aldığı, sağ tarafından temiz bir derenin aktığı ve önünde başakların boy verdiği bir alanda kırmızı renkle daha da görkemli olan bir tahtta oturur. Bu taht İmparatorunki gibi taştan değil, aksine konforlu ve rahattır. İmparatoriçe güven ve huzur içindedir. Başında 12 yıldızın yer aldığı göz alıcı bir taç taşır. Üzerinde bolluğun bereketin simgesi olan nar desenli bir elbise, ayaklarında kırmızı ayakkabılar, sağ elinde ise top başlı altın bir asa bulunur. İmparatoriçe tüm güzelliği ve asaleti ile bizi izler.

Depp’in İmparatoriçe kartındaki hanımefendi ise mavi gözlü, sarı saçlı, keskin bakışlıdır. Klasik destedeki İmparatoriçe ne kadar anaç ise Depp’in İmparatoriçesi o kadar sert ve erildir. Bu eser Depp için ayrıca kişisel bir öneme sahiptir. Çünkü onun deseninde yer alan bu güçlü kadın, iki çocuğunun annesi Vanessa Paradis’e referans verir. Gerçek yaşamında basına yansıyan tüm olumsuz olaylara rağmen Vanessa Depp için özel bir kişidir. Depp’e göre başını süsleyen kocaman tacı fırtınaları atlatmış bir kadının cesaretini ve bağlılığını gösterir. Böylece Depp’in İmparatoriçesinin klasik destedeki İmparatoriçe gibi, evet anne olduğu, ancak çok inişli çıkışlı haller yaşadığı, çok fazla negatifle baş ettiği, tüm bunlardan çok yorulduğu ancak güçlü kalmayı başardığı anlaşılır. Böylece izleyici bitkin, lakin sarsılmayan kuvvetli bir kadını izler. Tacı hem taşımak zorunda kaldığı hem de altında var olduğu ve yükseldiği çalkantılı şöhreti sunar. Bir bakıma Depp İmparatoriçe figürünün görkemli kimliğini gölge yanlarıyla aktarmıştır.

Aşıklar

Depp’in üzerinde çalıştığı bir başka kart ise klasik desteki 6 numaralı Aşıklar kartıdır. Aşıklar kartında Âdem ve Havva cennette, Baş Melek Mikael’in koruması altındadır. Bir yanlarında bilgelik ağacı bir yanlarında hayat ağacı yer alır. İkisinin ortasından görünen uzaktaki dağ yaşamdaki ortak hedefleri ifade eder. Bu kart evlilik, ortaklık gibi iki kişinin birlikte yapacağı girişimleri sembolize ederken aynı zamanda yaşamdaki maddi-manevi, aydınlık-karanlık, eril-dişi gibi dualiteleri ve bu dualitelerden doğacak birlikleri de anlatır. Karşılıklı güveni, netliği ve dengeyi anlatan bu kart bereketli iş birliklerinin habercisidir.

Depp’in mor rengin tonlarının egemen olduğu Aşıklar kartında ise smokinli bir erkek ve siyah elbiseli, kısa kıvırcık saçlı bir kadın yer alır. Erkeğin kadına uzattığı görkemli kırmızı gül izleyicinin dikkatini kompozisyonda kendine çeker. Depp’in esere yerleştirdiği bu gül çiftin yeni bir hikâyeye başlamasının nişanıdır. Sinematografik bir sahnenin yer aldığı desende bir gülle dans etmeye başlamak üzere oldukları hissedilen çiftin yakınlaşması mor renkle yaşam bulur. Erkeğin kadının önünde duran bedeni bir koruyuculuk ifadesidir.

Klasik destedeki kartla güçlü ortaklıklar taşıyan bu eserin varlığı da sağlam temelleri olabilecek iş birliklerinin ve ilişkilerin habercisidir. Bunu farklı bir estetik yaklaşımla aktaran Depp klasik karttaki koruyucu meleği de, yasak elmayı da, cennetten çıkmaya neden olacak o kararlı adımı da tek bir noktada, gülün kendisinde toplar.

Güç

Depp’in çalıştığı son kart Güç kartıdır. Klasik destede 8 numara olan Güç kartı yemyeşil bir ovada güçlü bir aslanın başını seven ve taç çakrasında sonsuzluk işareti taşıyan, üzeri canlı kırmızı çiçeklerle bezenmiş beyaz kıyafetli tertemiz bir kadını gösterir. Bu sahnede aslan egolarımızı ifade eder. Kart ruhun temizliğinin kararlılıkla birleştiğinde tüm egolarımızı ehlileştirebileceğini ve egolarımızın negatif getirilerini dönüştürebileceğini gösterir. Aslanı seven kadın tam da bu noktada yaşamdaki zorlukların sakince ve dengeli bir biçimde aşılabileceğini anlatır.

Depp’in Güç kartı eserinde ise bir fil portresi bizi karşılar. Eser, Londra'da kızı Lily Rose'un doğumunu beklerken yaptığı bir yapıttan esinlenerek ortaya çıkmıştır. Filler heybetli görünümleri ile beraber bilgeliğin, gücün ve sadakatin sembolleridir. Oldukça zeki olan empati yeteneğine sahip bu hayvanlar aileleri konusunda da oldukça hassastır. Sürülerinde yaşlı bir dişi filin bilgeliğine ve önderliğine ihtiyaç duyarlar. Tıpkı insanlar gibi üzülebilir, kızabilir ve mutlu olabilirler. Depp’in oldukça sevdiği filler böylece Güç kartının asil konusu olur.

Depp güçlü bir desenle yaşam verdiği eserinin üst kısmına bir soru cümlesi yerleştirir: “Seninle kavga etmek istemeyen bir şeyle neden kavga etmek istiyorsun?”. Bu sual bir bakıma çeşitli biçimlerde doğaya zarar veren, hem kendi hem de hayvanların yaşam alanlarına müdahale eden, egosuna yenik, kibirli insanoğluna yöneltilir. Doğal yaşam bizim savaşmamızı gerektiren bir rakip değildir. Depp bu soru cümlesiyle aynı zamanda gücün tıpkı klasik destede olduğu gibi ölesiye savaşarak değil, bilgelikle, asaletle ve olgunlukla kazanılacağının altını çizer.

Johnny Depp’in söz konusu kartları öylesine seçilmiş ve tesadüfi olarak yan yana gelen eserler değildir. Aşıklar kadın ve erkek arasındaki güçlü bir birlikteliğin başlangıcını anlatır. Bu sahne romantik, estetik ve tutkulu bir birleşmeyi resimler. Erkeğin kadına uzattığı gülün bizlere akan kokusu, adamın koruyucu tutumu ve partnerini dansa davet etme arzusu lirik, temiz ve estetik bir anı sunar. Bu birliktelik dünyevi babayı ve dünyevi anneyi temsil eden iki figürü ortaya çıkarır: İmparatoriçe ve İmparator birlikteliğini meşrulaştırmış, aile olmuş ve egemenliklerini kurumsallaştırmışlardır. Ancak her ikisinin de aydınlık yönleri olduğu gibi gölge tarafları da bulunur. Depp de bu gölge yanları farklı bir yorumla aktarmayı seçmiştir.

Bu üç kartın en önemli ortak noktası “güç” meselesidir: Birlikteliğin gücü ve rollerin gücü. Depp son kartında güç olgusunu özellikli bir hayvan ile yansıtmıştır. Fil hem aile kavramına hem de önderlik etme eylemine yakın bir varlıktır. Gücün deneyimlerle, yaşanmışlıklarla, bilgelikle, empatiyle ve zekâ ile kazanılabileceğini, gücün bir “karakteristik durum” inşa edebileceğini ve bu önemlisi sakinliği gerekli kıldığını göstermiştir.

Bu kartların açılımı Depp’in hem kariyer yolculuğundaki hem de kişisel ilişkilerindeki deneyimlerini, çıkarımlarını, gözlemlerini ve edindiği dersleri görmemizi ve okumamızı sağlar. Ünlü aktör bu 4 adet kart ile adeta yaşamını 9 numaralı Münzevi kartındaki Ermiş’in bilgeliği ile anlatır.

Bizler belki elinde hem onun yolculuğunu hem de bizim yollarımızı aydınlatan somut bir feneri görmeyiz. Ancak Depp’in tarot açılımı ile yaptığı büyük resim o büyülü fenerin kendisi olur. Hatta aktardığı üzere “hepsini birbirine bağlayan görünmez bir çizgi” ermiş Depp için yeni yollar ve yeni diller inşa eder.   

Dr. Neslihan Uçar Kartoğlu

#johhnydepp #tarot #tarotart #castlefineart #theemperor #theempress #thelovers #thestrenght #contemporaryart